RVZ signalement Goed patiëntschap

Niet elke patiënt is een notoire klier (opinie)

Ron Berghmans, gezondheidsethicus aan de Universiteit van Maastricht.

De Raad voor de Volksgezondheid gaat te veel uit van de onhebbelijke patiënt. Soms deugt ook de arts niet.

Iedere dokter kent tenminste wel één klier van een patiënt die echt geen greintje fatsoen in zijn donder heeft. Vanuit een dergelijke uitzondering wordt ’de patiënt’ als groep door de Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ) in het verdachtenbankje gezet. Ze hebben geen manieren, claimen alles wat los en vast zit, houden zich niet aan de fantastische adviezen van de dokters, zijn ontevreden en als het zo uitkomt klagen ze nog eens ook. Het tijdperk van de rechten van de patiënt lijkt definitief te zijn afgesloten. De RVZ maakte dinsdag het ’signalement’ Goed patiëntschap aan minister Klink voor Volksgezondheid openbaar. Daarin bepleit de raad een maatschappelijke discussie over meer eigen verantwoordelijkheid voor patiënten.

Patiënten hebben immers naast rechten ook verantwoordelijkheden en verplichtingen. „Daar wordt nauwelijks over gesproken”, luidt de ferme boodschap. De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst, die de afgelopen jaren de rechten van de patiënt heeft beschreven, is naar het oordeel van de RVZ te beschermend voor de patiënt. En dat kan eigenlijk niet in deze tijd van stijgende kosten in de gezondheidszorg, van zorginhoudelijke ontwikkelingen die een actieve inbreng van patiënten eisen, en van wijzigingen in het zorgstelsel die meer verantwoordelijkheden bij de patiënt leggen.

Een aantal ongelijksoortige problemen passeert in dit signalement de revue: de agressieve patiënt die de zorgverlener bedreigt en bij deze laatste burn-out veroorzaakt; patiënten die algemeen aanvaarde fatsoensnormen niet in acht nemen of zakelijke verplichtingen (lees: het betalen van de rekening) niet in acht nemen, maar ook de niet-meewerkende patiënt of de notoir alle leefstijladviezen negerende zorgvrager.

Het is vooral de van onwil betichte patiënt die het bij de Raad moet ontgelden. Je kunt het toch niet maken om je potje met pillen ongebruikt door het toilet te spoelen terwijl de kosten van de gezondheidszorg niet meer in de hand te houden zijn. En wat te denken van de roker met chronische bronchitis die het maar niet wil laten om een pakje shag per dag te verstouwen? De welgemeende behandelplannen en leefstijladviezen van de dokter verdienen tenslotte een beter lot dan om in de wind geslagen te worden door botteriken van patiënten.

Het mensbeeld van de RVZ is nogal eendimensionaal te noemen. Er zijn goed bedoelende dokters en onwelwillende patiënten. En het is zaak dat die laatsten zich voegen naar de eersten. Hoe dat te bereiken? Door rode en gele kaarten in geval van normoverschrijdend gedrag, door het eenzijdig beëindigen of ’neerwaarts bijstellen’ van de behandelingsovereenkomst in geval van tekortschietende coöperatie, door het financieel belonen van goed gedrag, of door de introductie van een vettax. De werkelijkheid is echter tegelijk complexer en genuanceerder. In de gezondheidszorg is interactie en communicatie tussen de patiënt (en vaak ook diens naasten) en zorgverleners van uiteenlopend pluimage. Daarbij gaat het over ziekten, stoornissen, beperkingen en handicaps bij de zorgvragers. En er is onmacht en onvermogen van uiteenlopende aard. Niet kunnen uit zich soms in niet willen. Niet zelden gaat het nodige mis in de communicatie tussen patiënt en zorgverlener. Eenzijdig de verantwoordelijkheid bij de patiënt leggen is onjuist en ongepast. Illustratief voor de beperkte visie van de RVZ is dat enerzijds wel wordt vastgesteld dat er van de kant van de zorgverlener ook zaken mis kunnen gaan, maar dat de oplossing daarvoor moet worden gezocht in het trainen van zorgverleners in het omgaan met agressie.

Het is één ding om patiënten aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid in de zorg. Het is iets heel anders om die eigen verantwoordelijkheid af te dwingen, door sancties te verbinden aan het niet naleven van afspraken of adviezen. En nog iets anders is het om eenzijdig de zwartepiet bij de patiënt te leggen. Alsof dokters en andere zorgverleners de grote afwezigen zijn in contacten met patiënten en cliënten.

Er moet voor worden gewaakt dat in één beweging tegelijkertijd de rechtsbescherming voor patiënten wordt uitgehold, de beroepsethiek van dokters wordt gereduceerd, en de volksgezondheid van minder gemakkelijke en dociele patiënten in gevaar wordt gebracht.

Misschien wel het meest verstrekkende gevolg van de ideeën van de RVZ is dat de opbouw van een vertrouwensrelatie tussen patiënt en arts op voorhand wordt gefrustreerd

Lezersreacties Trouw:

Voordat iemand uitgesloten wordt van behandeling dient er wel eerst onderzocht te worden hoe het conflict ontstaan is. In de gezondheidszorg heb je met mensen te maken die allemaal heel verschillend zijn. Het klikt of het klikt niet tussen arts en patiënt. Ik vind dat elk ziekenhuis een onpartijdige klachtencommissie zou moeten hebben, waar je je vragen en klachten kunt deponeren. Een commissie die er niet alleen voor artsen is maar ook duidelijk voor de patiënt.
agaath, krommenie, (15-02-2008, 18:39 uur)

Dit is duidelijk een lobby (voorstel) van de zorgverzekeraars deze willen al goedkoper om meer winst over te houden en dan zijn mondige cliënten tot een last.Vandaar de voorstellen van deze volgens mij corrupte instelling de RVZ.Claimende patiënten met andere woorden de dokter bepaalt wat goed of niet goed is. geen verwijzing naar de specialist dit levert dik geld op.Slikken wat de dokter (verzekeraar ) voorschrijft en zo goedkoop mogelijk.Rookt u ? dan word u niet geholpen enz.Zo kun je zien dat geld belangrijker word dan iemand zijn gezondheid en de dokter wordt weer een godje.
kees, ursem, (15-02-2008, 16:02 uur)

Hoofdonderzoeker Hein Gooszen van het UMCU gezien bij Pauw gisteren? Pauw lag geestelijk op zijn knieën voor de uitleg (?) van dit Yakultwonder. Die op zijn beurt zeker wist dat zijn Tilburgse maatjes geen fouten gemaakt hadden bij het protocol. In de middeleeuwen heette zoiets kwakzalverij. 3/4 van uw onderbuikgevoelens worden bepaald in uw hersenen!
J.Verhoeven., Deurne, (15-02-2008, 12:56 uur)

Ja, de RVZ wil duidelijk terug naar de positie van de arts als halfgod. De laatste tien jaar heb ik zoveel slechte huisartsen meegemaakt, dat deze ideeën van de RVZ me echt de haren te berge doen reizen. Huisartsen van nu lezen geen dossier, zijn groepspraktijk artsen die de patiënten helemaal niet kennen, komen even invallen, geven werkelijk de stomste adviezen die regelrecht tot mijn dood zouden leiden als ik ze zou volgen. Volgen hun protocolboekje alsof ze randdebiel zijn en niet eens de situatie voor zich waarnemen. Zijn zelf zowel dom als agressief naar mij, omdat ik hun foute adviezen niet opvolg en hun fouten direct aan hen meldt...
rv, Groningen, (15-02-2008, 11:38 uur)

Diverse malen heb ik meegemaakt dat het ziekenhuis afspraken niet nakwam, fouten maakte, nalatig was, geen rekening hield met de gebreken van de patiënt, volstrekt inefficiënt bezig was, onderzoek dubbel deed, absoluut niet in de patiënt geïnteresseerd was enz.enz.. Toch krijgen artsen steevast torenhoge salarissen, of ze hun werk goed doen of niet. En als ziekenhuizen hun werk niet goed doen krijgt de patiënt zelden of nooit compensatie. Artsen realiseren zich vaak niet dat zij hun torenhoge salaris krijgen dankzij hun klanten, de patiënten. Het is goed dat lastige patiënten boetes krijgen, maar doe ook eens iets aan slordige artsen.
Hans, Amsterdam, (15-02-2008, 11:27 uur)

Ik heb zelf enige tijd geleden een kleine twee weken in het ziekenhuis gelegen. Maar wat je daar mee maakt, is niet normaal meer. Zo zijn er vele patiënten die er een soort van genoegen in scheppen na ontslag weer zo snel mogelijk in het ziekenhuis te belanden. Negeren alle dieetadviezen, nemen de medicijnen (antibiotica) niet in enz enz. Als een patiënt zelf al niet om zijn gezondheid geeft, waarom zou een ander, i.c. de arts, dat dan doen. Wees dan zo flink en sta dan je bed af aan iemand die het wel weet te waarderen.
Geert, Nijmegen, (15-02-2008, 10:20 uur)

En wat te doen aan artsen die de klachten niet serieus nemen, die zelf onbeschoft reageren, die je overloos laten wachten, die tekort schieten in de behandeling maar die altijd de hand boven het hoofd worden gehouden, artsen die nalatig controleren en als er dan iets mis gaat zich ineens terugtrekken en de zaak aan een lagere en minder geschoolde arts doorgeven(zelf meegemaakt).Zelfs excuses kunnen ze niet uit hun bakkes krijgen.Als ze netjes,beleefd en klantvriendelijk werken dan denk ik dat er geen agressieve mensen meer zijn(op de geestelijk incapabele na), en dat mensen voor hun eigen gezondheid echt hun best wel doen.
nien, 7b, (15-02-2008, 10:00 uur)

Patiënten hebben ook plichten volgens de RVZ. Zelden zoveel onzin gehoord. Niemand heeft de PLICHT om mee te werken aan een behandeling/leefstijladvies. Je doet dat of je doet het niet. In beide gevallen zijn de consequenties voor de patiënt, en niet voor de arts. En patiënten gaan "straffen" indien ze naar het oordeel van de arts niet goed genoeg meewerken is helemaal van de zotte. Ik geloof dat men terug wil naar de tijd "toen waren wij de baas en deed jan met de pet wat wij zeiden dat hij moest doen". Deze Raden zouden eens wakker moeten worden en beseffen dat die tijden voorgoed voorbij zijn, godzijdank!
Mickey, Brussel, (15-02-2008, 09:38 uur)

Past wel erg in de tijd. Ik ben bij diverse gezondheidsbedrijven weggelopen door hun klantbenadering. Gelukkig kan ik terugvallen op de dorpsdokter voor lopende ziekten. Wat te doen als ik niet kan lopen daar denk ik maar niet aan. Waarschijnlijk een taxi nemen. De dranghekken, nummering en afsprakenmolen zijn zeer gezondmakend. Ik wil daar niet naar toe, zelfs niet voor de laatste afspraak. Het beleid is succesvol. Het beleidsobject is verdampt. Probleem opgelost. Leve de VVD.
Johan, Amsterdam, (15-02-2008, 08:12 uur)

WAt wilt u eigenlijk met zo'n kop? Is de machtspositie en machtsmisbruik van de dames en heren doktoren nog niet groot genoegen?. Zullen we het daar een over hebben? En over de Middeleeuwse tuchtrechtspraak, die niets voor patiënten betekent? En wat is de vrije artskeuze in de praktijk, Trouw, Trouw, waar is uw kritische zin gebleven?
G.Agresti, Son, (15-02-2008, 00:14 uur)